99 
7* 
Vacuum nullum admittam, et contra Aristotelem cum Democrito 
et Cartesio nullam Rarefactionem aut Condensationem nisi appa 
rentem statuam, puto tamen cum Democrito et Aristotele contra 
Cartesium aliquid in corpore esse passivum , praeter extensionem, 
id scilicet quo corpus resistit penetrationi; sed et praeterea cum 
Platone et Aristotele contra Democritum et Cartesium in corpore 
aliquam Vim activam sive hrel^siav agnosco, ut ita recte mihi 
Aristoteles naturam definisse videatur principium motus et quietis, 
non quod putem ullum corpus nisi jam in motu sit moveri a se 
ipso aut ab aliqua qualitate, qualis est gravitas, incitari, sed quod 
arbitrer omne corpus vim motricem, imo motum intrinsecum actua 
lem semper habere insitum inde ab origine rerum. Exercitium autem 
potentiae motricis et phaenomena corporum assentior Democrito et 
Cartesio contra vulgus Scholasticorum semper mechanice posse 
explicari, demtis ipsis Legum motus causis quae ab altiore prin 
cipio, nempe ab Entelechia proficiscuntur neque ex sola massa 
passiva ejusque modificationibus derivari possunt. 
Sed ut melius intelligatur sententia mea rationesque etiam 
ejus nonnihil appareant, primum sentio naturam corporis non con 
sistere in sola extensione, quia notionem extensionis evolvendo 
animadverti eam relativam esse ad aliquid quod extendi debet et 
diffusionem sive repetitionem cujusdam naturae significare. Repe 
titio enim omnis (seu multitudo eorundem) alia est discreta, ut in 
rebus numeratis ubi partes aggregati discernuntur; alia est con 
tinua, ubi indeterminatae sunt partes atque infinitis modis assumi 
possunt. Continua autem duorum sunt generum, alia successiva, 
ut tempus et motus, alia simultanea seu ex coexistentibus partibus 
constantia, ut spatium et corpus. Et quidem uti in tempore nihil 
aliud concipimus quam ipsam variationum dispositionem sive se 
riem, quae in ipso possunt contingere, ita in spatio nihil aliud 
quam corporum dispositionem possibilem intelligimus. Raque cum 
spatium dicitur extendi, non aliter accipimus quam cum tempus 
dicitur durare, aut numerus numerari; revera enim nihil aut tem 
pus durationi, aut spatium extensioni supperaddit, sed ut varia 
tiones successivae tempori insunt, in corpore varia sunt quae 
simul diffundi possunt. Nam quia extensio est repetitio continua 
simultanea, uti duralio successiva, hinc quoties eadem natura per 
multa simul diffusa est, velut in auro ductilitas aut gravitas speci 
fica aut flavedo, in lacte albedo, in corpore generaliter resistentia