Liber Tertius. Pars Quinta. 
283 
is prodit 
actum R. 
linationis 
inferiore 
is, quare 
i est re- 
u refrac 
to minor 
langulum 
, refrac- 
ir P an- 
De ortu poetico. 
Quo discrimine agitur de ortu et occasu siderum per varias hujus 
libri partes? Prima parte dictum est de iis, quae sideribus accidunt quotidie, 
sine consideratione eclipticae motusque Solis per eam, de quibus dictum parte 
secunda, diei artificialis, de qua parte tertia, aut diversarum anni tempesta 
tum, de quibus parte quarta; jam vero comparandi sunt ortus siderum non tan 
tum cum ecliptica, ut jam modo, sed etiam cum motu Solis per eam, cum 
luce diurna et cum tempestatibus anni. Ibi de ortu et occasu illo dicebatur, 
quem ipsa faciunt seu potius secundum Copernicum horizon mundanus: at 
hic agetur de apparitione et occultatione, quae a Sole causam habet et a luce 
diurna. 
la re sen- 
5 ultimis 
itinuatum 
PR facit 
ris divide 
Quomodo appellantur ortus et occasus hoc loco considerati? Vulgo poe 
ticos dictos putant ideo, quod iis utantur poetae in descriptionibus temporum; 
mihi hoc nomen non videtur esse generis, sed unius speciei. 
Quo ergo sensu hic usurpantur voces oriri et occidere seu disce 
dere ? Duplex est sensus harum phrasium etiam hoc loco, alter popularis, cum 
ongitudo 
adventante nocte et exstincta luce diei astra promiscue omnia dicuntur oriri, 
quae prius, quamvis essent praesentia, latebant sub luce diei; et vicissim orta 
d longi- 
m sc. et 
ex loco 
ut sit P 
titudinis, 
prius, 
axes, de 
ngum et 
ubi re- 
omnia fit 
majoris, 
de side- 
luce sub adventum Solis discedere dicuntur astra, quae cum prius lucerent 
viderenturque, jam occultantur a luce diei, ut, quamvis adhuc in summo coelo 
praesentia, cerni tamen amplius non possint. Altera significatio restructior est 
et artis propria, sumiturque de iis sideribus, quae propter motum Solis an 
nuum per zodiacum vicissitudines ortus et occasus subeunt. 
Quot sunt species hujusmodi ortuum? Hodie vulgo tres numerant spe 
cies ortus et occasus poetici: cosmicum, acronychum et he lia cum. 
Quid appellant ortum et occasum cosmicum ? Cosmici epitheto signant 
moderni astronomi principium diei, obscura de causa: quasi cosmice oriatur 
illa stella, quae oriente Sole oritur, cosmice occidat illa, quae oriente Sole 
occidit. Ego definio ortum vel occasum cosmicum simpliciter et generaliter 
illum, quando stella sine respectu Solis super horizontem mundanum emergit 
vel sub eum descendit. 
ticae vi- 
t non sit 
at, quae 
, quando 
nae. 
laxium ? 
actio at- 
i, quod- 
lorizontis 
a refrac- 
Liam sola 
in suspi- 
lus. De 
edum de 
vel 30°, 
verticem 
Quid est ortus vel occasus acronychus? Acronychus ortus est, cum stella 
in uno aero seu termino noctis, id est in ejus principio oritur emergens supra 
horizontem, occidente Sole e regione. Plinio est ortus vespertinus. Addit 
vulgus hodiernum occasus acronychi definitionem hanc, cum stella occidente 
Sole occidit, id est una cum Sole. Ego definio occasum acronychum, cum 
stella in altero aero seu termino noctis, id est in ejus fine occidit; Plinio est 
occasus matutinus. 
Quid est ortus et occasus heliacus? 42 ) Oritur stella heliace, hoc est in 
cipit apparere, quando, quae prius latebat sub radiis Solis, sic ut eodem fere 
tempore cum Sole et oreretur et occideret, postridie e radiis Solis emersit in 
tantum, ut Sole latente sub horizonte ipsa primum cerni possit, jamjam vel 
occubitura sub horizontem vel exstinguenda (si orta est ex horizonte) super 
ventu lucis diurnae. Occidit stella heliace seu occultatur, quae cum prius, 
Sole non multum infra horizontem merso, adhuc cerneretur supra, jam in tan 
tum sese condidit Solis radiis, ut postridie, orta ex horizonte vel occubitura 
sub illum, cerni amplius non possit. Illa rectius apparitio seu emersio, haec 
occultatio diceretur. (Plinius lib. XVIII. cap. 25: aut adventu Solis occultantur 
stellae et conspici desinunt, aut ejusdem abscessu profermt se. Emersum hoc melius,