103
le iis quibus
m, conatus
determina-
modificatur.
conservari,
in summa
conservatur,
ccipit, cujus
pulsu, quod
navi factis,
n motus ab
iter differt,
imo est in-
uctu virium
Itaque actio
ive virtutis,
in corpus
;ritates, ut
ulta cogunt,
in materia,
i, Deo; im-
ibui debent,
em dedisse,
ex observé
is observa-
pora reddi-
ldum prae-
sse modale,
ituitur per
is absoluti,
diticatio vis
que motrix
ilioqui mo-
illud quod
vae. Ergo
modificatio
tantia cor-
porea perdurantis. Unde Cartesiani, cum nullum principium
activum substantiale modificabile in corpore agnoscerent, actionem
omnem ipsi abjudicare et in solum Deum transferre sunt coacti,
accersitum ex Machina, quod philosophicum non est.
Variatur autem vis primitiva per derivativam in concursibus
corporum, prout scilicet exercitium vis primitivae introrsum aut
extrorsum vertitur. Revera enim omne corpus habet motum in
testinum, neque unquam ad quietem deduci potest. Haec porro
vis intestina sese extrorsum vertit, cum vis Elasticae officium facit,
quando scilicet motus intestinus in cursu suo solito impeditur,
unde omne corpus essentialiter Elasticum est, ne aqua quidem
excepta, quae quam violenter repercutiat, etiam pilae tormentariae
docent. Et nisi Elasticum esset omne corpus, l^ges motuum verae
et debitae obtineri non possent. Interim ea vis non semper sese
conspicuam in ipsis sensibilibus corporum partibus reddit, cum
eae scilicet non salis cohaerent. Quanto autem corpus est durius,
tanto est elasticum magis forliusque repercutit. Nempe in con
cursu cum corpora a se invicem resiliunt, id fit per vim Elasticam,
unde revera corpora motum a concursu proprium semper habent
a vi sua propria, cui impulsus alienus tantum occasionem praebet
agendi et ut sic dicam determinationem.
Hinc autem intelligitur, etsi admittatur vis illa primitiva seu
Forma substantiae (quae revera etiam figuras in materia determinat,
dum motum efficit), tamen in vi elastica aliisque phaenomenis ex
plicandis semper procedendum esse Mechanice, nempe per figuras
quae sunt modificationes materiae, et per impetus qui sunt modi
ficationes formae. Et inane est, cum rationes distinctae et speci
ficae reddi debent, ad formam seu primitivam in re vim immediate
et generice confugere, uti inane est in creaturarum phaenomenis
explicandis recurrere ad primam substantiam seu Deum, nisi ejus
instrumenta aut fines simul speciatim explicentur, causaeque effi
cientes proximae aut etiam finales propriae recte reddantur, ut po
tentia ejus et sapientia appareat. Omnino enim (quicquid dixerit
Cartesius) non efficientes tantum, sed et finales causae sunt physicae
tractationis; prorsus quemadmodum domus male exponeretur, si
quis partium structuram traderet tantum, non usum. Jam supra
etiam monui, cum omnia in natura explicari dicimus Mechanice,
excipiendas esse ipsas Legum Motus rationes seu principia Mecha
nismi, quae non ex solis mathematicis atque imaginationi subjectis,
