938
/
simus post interpretationem habitam, antea tamen nos in iis cu
riosos esse oportet, ne ambiguitate decipiamur.
Porro ut aestimatio motus per temporis tractum iit ex infi
nitis impetibus, ita vicissim impetus ipse (etsi res momentanea) iit
ex inlinitis gradibus successive eidem mobili impressis, habetque
elementum quoddam, quo non nisi infinities replicato nasci potest.
Finge tubum AC (lig. 24) in plano horizontali hujus paginae certa
quadam uniformi celeritate rotari circa centrum C immotum, et
globum B in tubi cavitate existentem liberari vinculo vel impedi
mento, atque incipere moveri vi centrifuga; manifestum est, initio
conatum a centro recedendi, quo scilicet globus B in tubo tendet
versus ejus extremitatem A, esse infinite parvum respectu impetus
quem jam tum habet a rotatione, seu quo cum tubo ipso globus
B a loco D tendet versus (D) retenta a centro distantia. Sed con
tinuata aliquamdiu impressione centrifuga a rotatione procedente,
progressu ipso oportet nasci in globo impetum quendam centri
fugum completum (D)(B) comparabilem cum impetu rotationis
D(D). Hinc patet duplicem esse Nisum, nempe elementarem seu
infinite parvum, quem et sol ici tat ion em appello, et formatum
conlinuatione seu repetitione Nisuum elementarium, id est impe
tum ipsum, quanquam non ideo velim haec Entia Mathematica
reapse sic reperiri in natura, sed tantum ad accuratas aestimatio
nes abstractione animi faciendas prodesse.
Hinc Vis quoque duplex: alia elementaris, quam et mor
tuam appello, quia in ea nondum exisfit motus, sed tantum soli-
citalio ad motum, qualis est globi in tubo, aut lapidis in funda,
etiam dum adhuc vinculo tenetur; alia vero vis ordinaria est, cum
motu actuali conjuncta, quam voco vivam. Et vis mortuae qui
dem exemplum est ipsa vis centrifuga, itemque vis gravitatis seu
centripeta, vis etiam qua Elastrum tensum se restituere incipit.
Sed in percussione, quae nascitur a gravi jam aliquamdiu cadente,
aut ab arcu se aliquamdiu reslituente, aut a simili causa vis est
viva, ex infinitis vis mortuae impressionibus continuatis nata. Et
hoc est quod Galilaeus voluit, cum aenigmatica loquendi ratione
percussionis vim infinitam dixit, scilicet si cum simplice gravitatis
nisu comparetur. Etsi autem impetus cum vi viva semper sit con
junctus, differre tamen haec duo infra ostendetur.
Jil Viva in aliquo corporum aggregato rursus duplex intel-
ligi potest, totalis scilicet, vel p arti alis ; et partialis iterum
