239 
vel respectiva vel directiva, id est vel propria partibus vel com 
munis. Respectiva sive propria est, qua corpora aggregato 
comprehensa possunt agere in se invicem; directiva seu com 
munis est, qua praeterea ipsum aggregatum extra se agere po 
test. Voco autem directivam, quia directionis totalis vis integra 
in hac vi partiali conservatur. Ea autem sola superesset, si subito 
aggregatum congelascere tingeretur motu partium inter se inter 
cepto. Unde ex vi respectiva et directiva simul sumtis componitur 
vis totalis absoluta. Sed haec melius ex tradendis infra re 
gulis intelligentur. 
Veteres, quantum constat, solius vis mortuae scientiam ha 
buerunt, eaque est, quae vulgo dicitur Mechanica, agens de vecte, 
trochlea, plano inclinato (quo cuneus et cochlea perlinent), aequili 
brio liquorum, et similibus, ubi nonnisi de conatu primo corporum 
in se invicem tractatur, antequam impetum agendo conceperunt. 
Et licet leges vis mortuae ád vivam transferri aliquo modo possint, 
magna tamen cautione opus est, ut vel hinc decepti sint, qui vim 
in universum cum quantitate ex ductu molis in velocitatem facta 
confuderunt, quod vim mortuam in ratione horum composita esse 
deprehendissent. Nam ea res ibi speciali ratione contingit, ut jam 
olim admonuimus, quoniam (exempli gratia) gravibus diversis de 
scendentibus, in ipso initio motus utique ipsi descensus seu ipsae 
quantitates spatiorum descensu percursorum, nempe adhuc infinite 
parvae seu elementares sunt celeritatibus seu conatibus descen 
dendi proportionales. Sed progressu facto, et vi viva nata, celeri 
tates acquisitae non amplius proportionales sunt spatiis descensu 
jam percursis, quibus tamen vim aestimandam olim ostendimus 
ampliusque ostendemus, sed tantum earum elementis. Galilaeus 
de vi viva (alio licet nomine, imo conceptu) agere coepit primus- 
que explicuit, quomodo acceleratione gravium descendentium motus 
nascatur. Cartesius recte discrevit velocitatem a directione, et vi 
dit etiam in conflictu corporum id sequi, quo minime mutantur 
priora. Sed minimam mutationem non recte aestimavit, dum so 
lam directionem vel solam velocitatem mutat, cum contemperata 
ex ambobus instituenda esset mutatio: quod quomodo fieri deberet, 
ipsum fugit, quia res tam heterogeneae comparari ac contemperari 
posse, ipsi modalibus potius tunc quam realibus intento non vide 
bantur, ut alios ejus in hac doctrina lapsus taceamus. 
Honoratus Fabri, Marcus Marci, Job. Alpb.