436 
Causa et Effectus varie admodum accipiuntur, neque illas 
ambiguitates evolvere hujus loci est; sufficit nostros significatus 
certa definitione constitui. Interim considerare operae pretium est, 
nos paulo ante (cap. 1 sect. 3) per Effectum formalem motus 
intellexisse quantitatem materiae per longitudinem viae esse trans 
latam, seu quantitatem mutationis quae ex solo alicujus corporis li 
berrimo motu nascitur; hic vero per Effectum Activum vel 
Absolutum intelligimus Thema quoddam in materia productum, 
quod vim quandam agendi habet, ut corpus grave esse supra ho- 
rizontem elevatum ad aliquot pedes, sublato enim impedimento 
inde rursus decidens, aget; idem est de arcu tenso. Quin et 
sufficit impetum alicui corpori impressum esse, ut Effectum ali 
quem Activum productum dicamus, quamquam iste retinaculo 
destruatur, quod in gravitate vel Elastro non fit, quia scilicet na 
tura semper novas impressiones, licet sensibus nostris occultas 
subsituit. Et productione talis Effectus potentiam habentis, abso 
luta causae potentia optime aestimari potest, quam aliae mutatio 
nes productae non aeque indicant. Ut autem intelligamus quid 
sit Effectus integer, cogitemus pilam A (fig. 136) currentem 
in plano horizontali obstantia aliud post aliud Elastra tendere 
B, C, E, circumactis eorum claviculis, ita factis ut sponte liberare 
se rursus Elastra regredique non possint. Caeterum primi aut 
secundi Elastri tensio non erit effectus integer, sed ultimi demum, 
si nimirum ponamus eo tenso pilam nil amplius posse, sed omni 
sua potentia consumta conquiescere. Itaque Themata duo hic sunt 
potentiam habentia, nempe Causa plena, scilicet pila certo motu 
praedita, quem totum possidebat antequam in ullum ex Elastris 
incideret, et Effectus integer, scilicet aggregatum ex Elastris 
a pila tensis. Intelligendum est autem, pilam in sola haec Elastra 
aliquid suae potentiae impendisse mediumque fuisse liberrimum, et 
planum horizontale fuisse perfecte politum, vel certe obstacula inde 
nata fuisse tam exigua ut considerationem non mereantur. Nam 
alioqui si pilam ponamus in tapete decurrere, ipsa fila vel pili ta 
petis pro totidem Elastris flectendis haberi adeoque vis ea impensa 
computari deberet; idemque est in aliis obstaculis exiguis quibus 
cunque. Quamvis autem haec Elastra B, C, D rursus suo tempore 
agere, et novos effectus producere possint, qui etiam pro effec 
tibus (licet mediatis) pilae haberi possunt, illi tamen effectus 
novi non possunt coexistere prioribus, nempe omnibus Elastris