168 
Paralipomena in Vitellionem. 
ita cum distantiam rei aestimamus, triangulum fit isosceles utplurimum, 
cujus acumen seu vertex vice versa in aliquo rei visae puncto, basis in 
oculorum distantia. Proportio enim attinet omnes superficiei visae dimen 
siones, distantia vero consideratur in linea tantum recta, unde illic solida 
pyramis hic planum triangulum requiritur. 
Nota et Censura. Sequentes propositiones 9—14 sunt auctarii loco possetque 
capitalis demonstratio vel sine iis consistere. Testatur quidem experientia, ima 
ginem esse in perpendiculari etiam cum uno oculo utimur, ut sic necesse sit etiam 
uno oculo distantias punctorum comprehendi. At vero etsi hoc non insit singulari 
oculo ob causas sequentes, inesse tamen consentaneum est vel ob solum motum 
capitis, quo motu unus oculus vice duorum est longe distantium. 
Propositio IX. Id vero triangulum distantiae mensorium etiam in uno 
oculo potest considerari, ut vertex sit in puncto rei visae, basis in latitu 
dine pupillae et diametro pupillae ea, quae coincidit cum linea connectente 
puncta utriusque pupillae; ut ita oculus unus a binis oculis hoc instituendi 
trianguli negotium assuefactione didicerit: hac tamen proportione, ut si 
propter distantiam oculorum visus discernat eorum distantiam, quae ad 
centum passus removentur, per latitudinem pupillae ad decem passuum aut 
minores distantias aspiret. Quamvis et aliae rationes sunt, cur singularis 
oculus distantias metiatur per illam latitudinis diametrum potius, quam per 
aliam altitudinis. Etsi enim oculus intra undiquaque circularis est, extra 
tamen valvae palpebrarum diducuntur in lineam distantiae utriusque oculi 
horizonti parallelam. Natura enim cum ipsam oculorum distantiam tum 
vero etiam hanc valvarum apertionem voluit horizonti aequidistare, minime 
vero alterum oculum altero aut alterum angulum palpebrarum altero altiorem 
esse (in animalibus quidem perfectissimi visus) eo quod ad trianguli men 
sorii, ad planitiei scilicet, imaginationem plurimum confert planities hori 
zontis colore suo in oculos incurrens, si altera sit ad alteram in basi 
parallelos. Propterea intuentes everso aut inclinato capite perplexiori uti 
mur dignoscendi facultate. 
Propositio X. Propterea etiam in speculis convexis et in planitie 
densiorum mediorum natura duce studemus, ut radii ex utroque oculo aequali 
angulo incidant in superficiem (seu vice versa, nam geometrice idem est). 
Cum enim haec facultas instituendi trianguli mensorii sit et binis junctim 
oculis et singulis seorsiin communis, consensus vero quidam motus hujus 
modi , ut cum contortione axium utriusque oculi simul etiam fiat nova 
aliqua dispositio in singulis oculis (sit jam verbi causa et confusiori notitia, 
ut uvea tunica in singulis oculis aut corrugetur aut diducatur), ut oculo 
utroque in eadem superficie vel repercussoria vel refractoria versante, et 
altero eorum altiori, necesse sit corrugationem uveae cum a contortione 
axium utriusque oculi tum ab alterius uveae corrugatione discrepare, propter 
diversitatem refractionis, ut infra dicetur. Id vero si quis attentet, primum 
difficulter impetrat, identidem enim pro una duas cernit imagines, deinde 
visum vehementer laedit et dolores capitis excitat. 
Propositio XI. Ceterum externa valvarum palpebrae conformatio 
signum potius est quam causa facultatis hujus in singulari oculo : cogitan 
dum de interna et genuina causa. Ac unam quidem jam dedi quae fere 
sufficeret, corrugationem uveae et contrariam dilatationem, nisi medici affir 
marent-, esse hunc in hac tunica motum etiam ob copiam vel debilitatem 
lucis: de quo vide infra cap. 5 .