176 
ORIGINE DEL SISTEMA PLANETARIO ELIOCENTRICO 
« ¡xeyg/freaiv f) «jtò tfjg jtoaÓTqtog tfjg xivfjaeoog xaì toO gcpappót- 
« tovrog aikfj ypòvou. xaì ó ¡lèv cppaixòg tfjg alticce; rcoìlayov 
« caperai eìg tfjv jtoiqtixi|v Svvapuv djto|iA.gjtcov, ò 8è àatQoXóyog 
« otav «jtò td)v è|codev aini(]g( J n]X()to)v àjtoSeixvur], oiiy ixavòg 
« dgatr|5 yivgtai tfjg aìriag, olov otg aqpaipoeiSfj rf]v yfjv i] tà 
« (larga àitoSiScoaiv, èviayou 8è on8è ti')v altiav Àa| 3 eìv ècpterai, 
« <òg otav JtgQÌ ¡bdeiapecog 8iaÀéyqtai‘ a/Xoxe 8è xafi’ tutóileaiv 
« eupiaxei tqójto'ug tivàg àjto8i8m)g, cov òjtapxóvTOQv acofifjaetai 
« tà cpaivópieva. oìov 8ià ti àvcopidÀcog ìjÀ.iog xaì aeÀfjvr] xaì oi 
« jtÀdvqteg qpaivovrai xivoiipievoi ; liti gì {moda) ¡iella èxxévTqoug 
« aimòv tov? kvvXovc, f| xat' èjuxuxAov Troiai) ¡leva tà dato a, 
« aoodrj aerai f) epa evoltevi] àv copiaci a aòróov, 8 gì] agi tg èrneHeAdelv, 
« xad’ oaovg Suvaròv rpimoug raura àjroTeÀ.eTadai tà -cpaivófieva, 
« aiate eoixévai tfj xatà tòv èvSexópievov rpójtov altioÀoyia ti]v 
« Jtepì toiv jtÀavco ¡xévcov darò cov Jtpaypiatgiav. 8iò xaì jtaqeXdcóv 
« tiq ipqaiv c HpaxA,gi8r|g ó Ilovtixóg, ori xaì xivoupivqg jtcog 
« tfjg yfjg, tot) 8è qÀiou ¡lévovróg Jtcog Stivatai f| jtepì tòv ijXiov 
« ipaivofigvi] ava) padda aqVgeaiìai. oÀcog yào oùx ècriv àatooÀóyou 
« tò yvàtvai, ti f|QgpiaIóv èau tfj ipòaei, xaì Jtoìa tà xivi]tà, 
« àXkà tmodgaeig eìcrqyoRpievog twv ¡.lèv ¡igvóvtcov, ta>v 8è xivou- 
« piévcov, axojteì tiaiv tmodéaeaiv àxoÀoudrjaei tà xatà tòv 
« odoavov (paivòpieva. À/qjtréov 8è aurei) àgyàg itagà tot) cpuaixoù, 
« uaXùg gìvai xaì 6piaAàg xaì tgtaypiévag xivpaeig nòv aatocov, 
« 81’ ibv àjto8gi|gi èyxvxÀiov ouaav tì]v yogziuv ebravreov, tcòv ¡lèv 
« xatà j'tapa}Jj , |Àoug, rwv 8è xatà À,o|oùg xòxAoug e ÌÀou piévcov ». 
ovtcog ¡lèv ouv xaì ó ré(tivog ìjroi ó Jtapà tip Pepava) Iloaei- 
Sióviog ti]v Siacpopàv tfjg tg epuaioÀoyiag xaì tfjg àarpoXoyiag 
jtaQaSiScoaiv àjtò tot) ’Aliatoteloug tàg àcpoppiàg À.a| 3 (óv. 
Da questo passo si scorge con quanta libertà di niente i 
Greci consideravano il problema dei moti celesti. Essi giunsero 
a comprendere che in sostanza si tratta di una questione di 
semplice moto relativo; seppero arrivare alla conclusione che 
la geometria sola non bastava a decidere fra le diverse forme 
possibili sotto cui si poteva presentare il sistema delle orbite 
planetarie; e videro che bisognava ricorrere alla fisica. Per 
molti secoli tale criterio andò poi perduto, e fu riacquistato 
soltanto ai tempi di Ticone; la decisione però allora si volle 
riservata non alla fisica, ma alla Bibbia e allo Spirito Santo. 
Di questa opinione non è Paolo Mansion, il quale nel 
fase. IX delle Abhandlungen zur Geschichte der Mathematik ha